آیا هدایای دوره نامزدی قابل استرداد است؟
دوره نامزدی در بسیاری از فرهنگ‌ها یکی از مراحل پیش از ازدواج است که رسوم و شرایط خاص خود را دارد. درواقع دوران نامزدی در فرهنگ ایرانی به زمان بین مراسم خواستگاری تا انجام عقد محضری بین زن و مرد گفته می‌شود که در این زمان دختر و پسری که کاندید ازدواج با یکدیگر شده‌اند جهت آشنایی بیشتر خودشان و خانواده‌ها، با یکدیگر بیشتر رفت و آمد کرده و به مرور زمان شرایط ازدواج را فراهم می‌کنند و آماده عقد محضری می‌شوند. معمولاً در دوران نامزدی هدایایی بین طرفین رد و بدل می‌شود که در جهت تکریم طرف مقابل و نیل به هدف ازدواج است. این هدایا ممکن است بین زن و مرد و یا والدین آنها رد و بدل شود. اما نکته و سوال مهم آن است که با توجه به آنکه دوران نامزدی قانوناً و شرعاً تعهدی را جهت ازدواج برای دو طرف ایجاد نمی‌کند و ممکن است به دلایلی هر یک از طرفین از ازدواج منصرف شود و یا در اثر رخدادی مانند فوت یکی از طرفین، نامزدی و ازدواج بهم بخورد، تکلیف هدایایی که بین دو نفر و خانواده‌ها رد و بدل شده چه خواهد بود؟ برای بررسی زوایای مختلف این موضوع از منظر قانون، در این مقاله کلیات قانونی و نکات مهم را در خصوص این مقوله مورد بررسی قرار می‌دهیم. اما پیش از بررسی موضوع لازم است تا با تعاریف زیر آشنا شده و ماده قانونی تصویب شده در این خصوص را ذکر کنیم:
ماده 1037 قانون مدنی
هر یک از نامزدها می‌تواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین (والدین) او برای وصلت مورد نظر داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته می‌شود مگر این که آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
در ادامه این ماده قانونی، بین ماهیت هدایا تفکیک قائل شده و آنها را به دو دسته هدایای مصرفی و هدایای غیرمصرفی تقسیم کرده است.
هدایای مصرفی چیست؟
همانطور که از نام این هدایا پیداست، برخی از هدایا شامل کالاهایی می‌شود که مورد استفاده قرار گرفته و تمام می‌شود و یا به شکل روز اول باقی نمی‌ماند. کالاهایی مانند پوشاک و عطر و یا خوراکی‌ها. بنابراین چنین هدایایی قابل استرداد نخواهد بود و درخواست پس گرفتن آن ممکن نیست.
هدایای غیرمصرفی چیست؟
ماهیت هدایای غیرمصرفی به گونه‌ای است که با یک و یا چند بار استفاده از بین نرفته و از ارزش آنها کاسته نمی‌شود و معمولاً توسط فرد نگاه داشته می‌شوند. هدایایی مانند طلا و جواهرات، گوشی موبایل و یا خودرو.
شرایط استرداد هدایای نامزدی
اصولا درخواست استرداد هدایای دوران نامزدی زمانی رخ می‌دهد که این دوران به ازدواج ختم نشود و به دلیل یا دلایلی نامزدی دو نفر بهم بخورد. اما باید در نظر داشت که درخواست استرداد هدایا شرایطی دارد که در ادامه بیان شده است:
- هدایای رد و بدل شده در جهت وصلت زوجین بوده و به منظور دیگری انجام نشده باشد
- نامزدی به طور کامل بهم خورده و منجر به ازدواج نشود.
- هدیه داده شده از نوع غیر مصرفی بوده و عین آن موجود باشد.
- در صورتی که عین هدیه موجود نباشد و با تقصیر طرف هدیه گیرنده و از روی عمد از بین رفته و یا اصطلاحاً تلف شده باشد، مبلغ ریالی معادل آن باید به طرف درخواست کننده پرداخت شود.
- بهم خوردن نامزدی در اثر فوت یکی از زوجین رخ نداده باشد.
- در مورد کالاهای گران قیمتی که هدیه داده شده مانند طلا و جواهرات و یا گوشی موبایل و خودرو، طرف تقاضا کننده استرداد هدایا باید مدارک اثبات تقدیم هدیه مانند فاکتور رسمی خرید کالا را که دارای مهر فروشگاه باشد به دادگاه ارائه نماید.
- هدیه‌هایی که به پدر و مادر نامزدها داده شده تنها در صورتی قابل استرداد است که عین آن هدایا موجود باشد و چنانچه به هر علتی موجود نباشد و حتی با تقصیر از بین رفته و تلف شده باشد، قابل پس گرفتن نخواهد بود.
شرایط عدم استرداد هدایای نامزدی
همانگونه که شرح داده شد درخواست استرداد هدایای دوران نامزدی شرایط خاصی دارد و در صورتی که شرایط دیگری که در ادامه به آن می‌پردازیم برقرار باشد، استرداد هدایا امکان‌پذیر نخواهد بود.
- چنانچه هدایا شامل کالاهای مصرفی باشد (مانند خوراکی‌ها، گل و پوشاک)
- چنانچه عین هدیه موجود نبوده و بدون تقصیر هدیه گیرنده از بین رفته و یا در اصطلاح حقوقی تلف شده باشد.
- در صورتی که یکی از زوجین فوت نماید.
- هدیه‌هایی که برای مناسبت‌هایی مانند تولد داده می‌شود قابل پس‌گیری نخواهند بود.
- چنانچه هدیه داده شده دارای عوض باشد، یعنی در قبال آن چیزی یا هدیه‌ای دریافت شده باشد قابل استرداد نخواهد بود.
- چنانچه نامزدی منجر به عقد و ازدواج شود.
نکته مهم: ماهیت حقوقی هدیه از نوع عقد هبه است. در فقه اسلام عقد هبه به معنای دادن مالکیت مالی به دیگری به صورت رایگان است.
مدارک مورد نیاز جهت درخواست استرداد هدایای نامزدی
- شناسنامه و کارت ملی دو طرف
- تنظیم دادخواست حقوقی استرداد هدایای نامزدی
- ارائه مدارک و مستندات اهداء هدایا مانند فاکتور رسمی خرید و رسیدها
- پرداخت هزینه‌های دادرسی جهت اقامه دعوای استرداد هدایای نامزدی
نکات مهم دادخواست استرداد هدایای نامزدی
- مرجع صالح رسیدگی کننده به دادخواست استرداد هدایای دوران نامزدی دادگاه خانواده می‌باشد. بنابراین شخص مدعی باید دادخواست خود را به طرفیت فرد مقابل به دادگاه خانواده محل سکونت نامزدی که هدیه را دریافت نموده ارائه دهد.
- قبل از ارائه دادخواست استرداد هدایا به دادگاه خانواده می‌توان با ارسال یک اظهارنامه حقوقی، از طرف مقابل درخواست استرداد هدایا را نمود و چنانچه فرد با دریافت اظهارنامه از استرداد هدایا امتناع کند می‌توان دادخواست استرداد را با استناد به ارسال اظهارنامه حقوقی و امتناع طرف مقابل به دادگاه خانواده ارائه داد.
از آن جایی که طرح دعوای استرداد هدایای نامزدی و تنظیم دادخواست و ارائه آن به دادگاه خانواده نکات و اصول قانونی خاص خود را دارد و به طور کلی اثبات این امر پیچیدگی‌های زیادی دارد بهتر است در این خصوص از یک وکیل متخصص کمک بگیرید. وکلای فوق تخصصی وکیل اول به صورت شبانه‌‌‌‌روزی آماده پاسخگویی به سوالات شما در این زمینه بوده و با تنظیم یک دادخواست اصولی و قانونی، شما را در رسیدن به هدف یاری می‌نمایند. شما می‌توانید از طریق تماس با ما در ارتباط باشید و یا برای اطلاعات بیشتر به مشاوره حقوقی رایگان 24 ساعته مراجعه نمایید.