همانطور که می‌دانیم استفاده از چک در امور تجاری و اقتصادی زندگی امروز بسیار شایع و پر اهمیت است و همان گونه که افراد حقیقی می‌توانند صاحب دسته چک بوده و چک صادر نمایند، اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها و موسسات نیز می‌توانند به نام شرکت حساب جاری باز کرده و دسته چک دریافت نمایند. اما از آنجایی که در صدور چک مربوط به اشخاص حقوقی نیاز است تا یک شخص حقیقی امور مربوط به صدور چک را به نمایندگی از شرکت مذبور انجام دهد، بهتر است تا با چگونگی این کار و قوانین مربوط به آن آشنا شویم تا از دردسرهای مشکلات احتمالی قانونی که منجر به مسئولیت و مجازات‌های مدنی و کیفری می‌شود در امان باشیم.
انواع مسئولیت:
مسئولیت مدنی چیست؟
مسئولیت مدنی شامل مسئولیتی است که هر فرد نسبت به اعمال و رفتار خود نسبت به دیگران دارد و چنانچه طی انجام عملی به صورت عمدی یا غیر عمد موجب آسیب مالی و یا جانی و معنوی به شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) شود، موظف است تا خسارت آسیب وارده را جبران نماید.
مسئولیت کیفری چیست؟
مسئولیت کیفری به این معناست که شخصی که مرتکب جرمی شده و باعث آسیب مالی و یا جانی و معنوی به اشخاص دیگر (حقیقی یا حقوقی) شده است، مجازات‌های قانونی پیش‌بینی شده در خصوص آن جرم را متحمل شود. این مجازات‌ها بسته به نوع جرم ممکن است مجازات مالی و جریمه نقدی، حبس و غیره باشد.
مسئولیت تضامنی چیست؟
مسئولیت تضامنی به این معناست که طی شرایطی شخص مسئول، علاوه بر آنکه مسئول اعمال و رفتار خود و پیامدهای ناشی از آن در برابر دیگران است و در صورت وارد آمدن خسارت به دیگری مسئول جبران و تحمل مجازات آن می‌باشد، همین مسئولیت را در قبال اعمال و رفتار شخصی دیگر (که می‌تواند حقیقی و یا حقوقی باشد) بر عهده دارد و چنانچه عمل شخص دیگر نیز باعث آسیب یا خساراتی به دیگران شود، ایشان نیز به اندازه فرد مرتکب، مسئول این اتفاق بوده و ملزم به جبران خسارت و یا تحمل مجازات آن خواهد بود. به عنوان مثال در خصوص صدور چک شرکتی، مسئولیت وصول چک به صورت تضامنی متوجه صاحب حساب (شرکت) و شخص صادر کننده چک می‌باشد و در صورت عدم وصول، دارنده چک می‌تواند علیه شرکت و امضاء کننده چک یا همان مدیر شرکت (هر دو) طرح شکایت نماید.
نکته: گاهی ممکن است امضاء کننده چک بیش از یک نفر باشد، مثلا اعضای هیئات مدیره نیز چک را امضاء کرده باشند که در این صورت تمام افراد امضاء کننده چک دارای مسئولیت تضامنی خواهند بود.
مسئول پرداخت مبلغ چک شرکتی (شخص حقوقی) کیست؟
مطابق ماده 19 قانون صدور چک، مسئول پرداخت مبلغ چک و اصطلاحاً وصول چک، صاحب اصلی حساب که همان شرکت است و شخص یا اشخاص امضاء کننده چک (که معمولاً مدیر شرکت و یا اعضای هیئات مدیره می‌باشند)، هر دو با هم خواهند بود و در صورت عدم موجودی در حساب شرکت جهت وصول چک، دارنده چک می‌تواند از طریق ثبت درخواست حقوقی و یا کیفری و از منبع دارایی‌های شرکت و یا اشخاص امضاء کننده چک، طلب خود را وصول نماید.
متن ماده 19 قانون صدور چک
در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادرکننده چک و صاحب امضا متضامناً مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو نفر صادر می‌شود.
محدودیت‌های بانکی در ازای صدور چک بلامحل
چک بلامحل به حالتی گفته می‌شود که چک صادر شده نزد شعبه بانکی جهت وصول می‌رود اما حساب صاحب چک جهت وصول مبلغ چک خالی بوده و اصطلاحاً چک برگشت می‌خورد. قانون جهت پیشگیری از بروز چنین اتفاقاتی و همچنین ایجاد امنیت مالی برای فرد دریافت کننده چک، قوانین سخت و محکمی را برای متخلفین در نظر گرفته است که چنانچه چک در موعد مقرر وصول نشود شامل محدودیت‌هایی هم برای صاحب حساب و هم شخص امضاء کننده چک خواهد شد. این محدودیت‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- مسدود شدن کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی به میزان مبلغ چک برگشتی
- عدم افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید
- عدم پرداخت هر گونه تسهیلات بانکی
- عدم صدور ضمانت‌نامه ارزی و ریالی
- عدم گشایش اعتبارات اسناد ارزی و ریالی
مسئول کیفری چک برگشتی شرکت چه کسی است؟
مطابق قانون، مسئولیت کیفری چک برگشتی با مدیر شرکت که معمولاً همان شخص امضاء کننده چک است می‌باشد و شرکت به عنوان شخص حقوقی تنها دارای مسئولیت مدنی خواهد بود. مگر در شرایطی که مدیر شرکت بتواند اثبات کند که عدم وصول چک به دلیل عمل نادرست شرکت و یا نمایندگان بعد از وی بوده است که در آن صورت از مدیر شرکت رفع مسئولیت کیفری شده و خود شرکت که دارنده حساب است و نمایندگان بعدی شرکت (مدیر جدید) مسئولیت کیفری چک را بر عهده خواهند داشت، ضمن اینکه مسئولیت مدنی صدور چک همچنان با مدیر قبلی خواهد بود.
درخواست صدور اجراییه مبلغ چک برگشتی
یکی از راه‌های مطالبه مبلغ چک برگشتی شرکتی، اقدام از طریق اداره اجرای ثبت است که نیاز به حکم قضایی ندارد و فرد طلبکار می‌تواند درخواست نماید تا از اموال شخص صادر کننده چک، طلب ایشان وصول شود. اما نکته مهم آن است که اداره اجرای ثبت در خصوص چک اشخاص حقوقی اجراییه صادر نمی‌کند مگر آنکه روی چک مهر شرکت خورده باشد. اما در مورد چک‌های اشخاص حقیقی یا چکی که به وکالت از شخص حقیقی صادر شده باشد امکان صدور اجراییه وجود دارد. ضمناً باید به این نکته توجه داشت که نمونه امضای مدیر شرکت و یا همان نماینده شرکت که چک را امضا نموده باید در کارت افتتاح حساب شرکت موجود باشد و در صورت تطابق نمونه امضا با امضای روی چک، اجرای ثبت اقدام به صدور اجراییه خواهد کرد.
متن ماده 188 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی
اگر عدم پرداخت وجه چک به علت عدم مطابقت امضای زیر چک با امضای کسی که حق صدور چک را دارد و هم چنین فقدان مهر در مورد اشخاص حقوقی باشد در اداره ثبت، اجراییه صادر نخواهد شد.
مطالب گفته شده تنها به کلیات مهم قوانین صدور چک‌های شرکتی و مسئولیت مدیر شرکت در قبال چک‌های صادر شده پرداخته است و باید در نظر داشت که در امور مالی و قوانین مربوط به آن همیشه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌هایی وجود دارد که در پرونده‌های مختلف متفاوت است و افراد عادی از آن آگاهی ندارند، بنابراین ابتدا توصیه می‌کنیم قبل از دریافت پست مدیریت شرکت، حتماً مسئولیت‌های قانونی آن را مطالعه کرده و از جزئیات قبول این پست مطلع شوید، و چنانچه درگیر مشکلات و یا پرونده‌های مربوط به چک‌های صادره شرکتی هستید چه به عنوان صادر کننده و چه به عنوان دریافت کننده چک، جهت دریافت مشاوره و راهکارهای قانونی جهت رسیدن به حقوق قانونی خود با وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید.
وکلای فوق تخصصی وکیل اول آماده پاسخ گویی به سوالات شما و راهنمایی در این زمینه می‌باشند. جهت کسب اطلاعات بیشتر، صفحه مشاوره رایگان 24 ساعته را مطالعه نموده و جهت دریافت اطلاعات تماس و ساعات کاری به صفحه تماس با ما مراجعه نمایید.