قرار تامین خواسته اصطلاحی است که در مباحث حقوقی زیاد آن را می‌شنویم، اما مفهوم دقیق آن چیست؟ در این مقاله به بیان مفهوم قرار تامین خواسته و قوانین مرتبط با آن می‌پردازیم تا چشم اندازی دقیق‌تر از این مقوله ارائه دهیم.
قرار تامین خواسته می‌تواند در دعاوی حقوقی و کیفری توسط خواهان پرونده از دادگاه تقاضا شود، و این درخواست به منظور توقیف اموال منقول و غیرمنقول خوانده تا زمان صدور حکم نهایی دادگاه می‌باشد. اما چرا باید چنین درخواستی توسط خواهان پرونده مطرح شود؟
از آنجایی که پروسه رسیدگی به پرونده در دادگاه‌ها امری زمان‌بر است، گاهی ممکن است آنچه دعوا بر سر آن مطرح شده است، خصوصا در موارد مالی مانند ملک و ماشین و یا اسناد تجاری مانند چک و سفته، توسط خوانده به فروش برسد و یا مخفی شود و به طور کلی آن مال یا سند از بین رفته و یا دچار آسیب شود. قانون به جهت حفظ حقوق خواهان این امکان را فراهم کرده تا خواهان در مواردی که بیم از دست رفتن یا انتقال مال در طی مراحل رسیدگی پرونده تا صدور حکم نهایی می‌رود، بتواند از دادگاه درخواست توقیف عین مال و یا معادل آن را پیش از دادگاه اصلی نماید تا در صورت صدور حکم نهایی به نفع خواهان، امکان وصول مال مورد ادعا از منبع اصلی آن و یا درواقع بازپس‌گیری آن مال از خوانده به راحتی فراهم گردد. درخواست قرار تامین خواسته می‌تواند پیش از ارائه دادخواست دعوای اصلی، حین ارائه دادخواست و مراحل رسیدگی به دعوای اصلی و به طور کلی پیش از صدور حکم نهایی، توسط خواهان از دادگاه رسیدگی کننده تقاضا شود. (ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی)
ماده 121 قانون آیین دادرسی مدنی: در این قانون منظور از تامین، توقیف اموال منقول و غیرمنقول خوانده جهت جلوگیری از تضییع حقوق خواهان می‌باشد.
شرایط صدور قرار تامین خواسته چیست؟
جهت درخواست صدور قرار تامین خواسته از دادگاه، باید یکی از شرایط زیر مهیا باشد:
- خواسته باید مشخص، قابل شناسایی و قابل اندازه‌گیری باشد. در مواردی که خواسته مبهم و مجهول و یا غیر قابل اندازه‌گیری باشد درخواست صدور قرار تامین خواسته پذیرفته نخواهد شد.
توضیح: در صورتی که صدور قرار تامین خواسته منوط به انجام یا عدم انجام عملی باشد و یا مربوط به اتفاقی مجهول باشد که قابل ارزش‌گذاری و اندازه‌گیری نیست، امکان صدور قرار تامین خواسته وجود ندارد. - استناد طرح دعوای اصلی به یک سند رسمی مانند چک، سفته،سند ملک و امثال آن باشد.
توضیح: اسناد عادی که فاقد ثبت در اداره ثبت اسناد و املاک کشور و یا دفترخانه‌های رسمی هستند و یا نزد ماموران رسمی قانون در حدود اختیار ایشان تنظیم نشده‌اند، فاقد اعتبار لازم جهت استناد برای صدور قرار تامین خواسته هستند. - مال خواسته شده در معرض تضییع و یا تفریط باشد. (به نوعی از بین برود یا آسیب ببیند و یا به مالکیت دیگری درآید)
توضیح: امکان فروش و انتقال مال به غیر وجود داشته باشد، و یا احتمال انتقال مال به خارج از کشور و یا مخفی کردن و یا وارد آمدن آسیب به عین مال وجود داشته باشد. - چنانچه دعوای اصلی مربوط به اوراق تجاری واخواست شده (برگشت خورده) مانند چک باشد.
توضیح: در خصوص چک و اسنادی مانند آن که در تاریخ مشخص وصول نشده است، خواهان جهت درخواست صدور قرار تامین باید از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت کرده و آن را به دادگاه ارائه نماید. گواهی عدم پرداخت درواقع همان برگشت زدن چک است که ظرف مدت 15 روز از تاریخ مندرج در چک، خواهان می‌تواند جهت دریافت آن به شعبه مراجعه کند.نکته: باید در نظر داشت که اگر به هر علتی شخص موفق به دریافت گواهی عدم پرداخت وجه از بانک مربوطه در بازه زمانی 15 روزه از تاریخ چک نشود باز هم می‌تواند درخواست صدور قرار تامین خواسته خود را مطرح نماید اما در این حالت باید ابتدا مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی خوانده به حساب دادگستری واریز نماید که چنانچه رای دادگاه را به دست نیاورد ضرر و زیان احتمالی که بابت طرح دعوا به خوانده وارد شده از این منبع پرداخت و جبران شود.
- در صورتی که خواهان مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی خوانده، تا روشن شدن نتیجه نهایی پرونده به حساب دادگستری واریز کرده باشد.
توضیح: گاهی دعوای مطرح شده نمی‌تواند حقوق مورد ادعای خواهان را اثبات کند و در نتیجه رای نهایی به نفع خوانده و بی گناهی ایشان صادر می‌شود، در این صورت خوانده می‌تواند ادعا کند بر اثر توقیف مال یا اموالش دچار خسارت شده و جبران آن را مطالبه نماید، در چنین شرایطی به طلاحدید دادگاه، خسارت خوانده از سپرده‌ای که قبلا توسط خواهان نزد دادگستری بابت خسارت احتمالی به ودیعه گذاشته شده بود پرداخت می‌گردد.
تبدیل تامین چیست و چطور انجام می‌شود؟
در صورت اجرای قرار تامین ممکن است خوانده از دادگاه تقاضا نماید تا مال دیگری در ازای آنچه توقیف شده، توقیف گردد. در این صورت اگر مال توقیف شده عین معین باشد، یعنی دقیقا همان مالی باشد که دعوا بر سر آن مطرح شده است در صورت رضایت خواهان امکان تبدیل وجود دارد و در آن صورت باید مال جایگزین ارزش مالی معادل یا بیشتر از مال اصلی را داشته باشد و فروش آن آسان باشد. در صورتی که خوانده درخواست تبدیل تامین به وجه نقد را داشته باشد باید معادل ارزش ریالی مال توقیف شده را به صندوق دادگستری واریز نماید.
نکته مهم: گاهی تامین خواسته جنبه مالی نداشته و در قالب انجام یا عدم انجام یک عمل یا فعالیت خاص است، به عنوان مثال ممنوعیت خروج از کشور و یا دستور منع فروش و انتقال دارایی‌ها که گاهی طبق درخواست یکی از طرفین و یا توافق آنها و به صلاحدید مرجع رسیدگی کننده امکان تبدیل قرار تامین از این نوع به نوع مالی و یا برعکس وجود دارد.
آیا قرار تامین خواسته قابل اعتراض است؟
قرار تامین خواسته 10 روز پس از ابلاغ به خوانده قابل اعتراض می‌باشد، ضمن آنکه امکان اعتراض توسط شخص ثالث نیز وجود دارد. اما باید توجه داشت که تصمیم نهایی دادگاه در صدور یا عدم صدور قرار تامین خواسته و میزان آن، قابل اعتراض و تجدید نظرخواهی نمی‌باشد.
شرایط مطالبه خسارت توسط خوانده بر اثر اجرای قرار تامین
چنانچه قرار تامین اجرایی شود و در رای نهایی دادگاه خواهان محق شناخته نشود، خوانده می‌تواند بابت خسارت ناشی از اجرای قرار تامین و توقیف اموال خود، ظرف مدت 20 روز پس از ابلاغ رای نهایی دادگاه نسبت به مطالبه خسارت درخواست بدهد و خواهان نیز 10 روز زمان دارد تا دفاعیات خود را در این خصوص به دادگاه ارائه دهد. در نهایت دادگاه با توجه به دلایل و ادله ارائه شده طرفین رای نهایی را در این خصوص صادر خواهد کرد. باید توجه داشت چنانچه خوانده ظرف مدت 20 روز مهلت اعتراض خود به اجرای قرار تامین، اعتراضی انجام ندهد، مبلغی که از خواهان بابت خسارت احتمالی نزد دادگاه می‌باشد به درخواست خواهان به وی برگردانده شده و خوانده دیگر امکان دریافت خسارت نخواهد داشت.
در چه شرایطی قرار تامین خواسته بی اثر یا باطل می‌شود؟
- در صورتی که خواهان درخواست خود مبنی بر صدور قرار تامین خواسته را پس بگیرد
- در صورتی که دعوای اصلی مطرح شده توسط خواهان با شکست مواجه شود
- در صورت استرداد دادخواست دعوای اصلی
- در صورت تایید اعتراض به قرار تامین خواسته و فسخ آن توسط مقام قضایی
- در صورت بر طرف شدن علتی که باعث تضییع و تفریط مال مورد تامین بوده
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با وکلای فوق تخصصی وکیل اول مشاوره کرده و راهکار مناسب پرونده خود را دریافت نمایید. جهت ارتباط با وکلای پایه یک دادگستری از طریق بخش تماس با ما و یا مشاوره حقوقی رایگان 24 ساعته با همکاران ما در ارتباط باشید.