آیا می‌شود ملک هدیه شده به همسر را پس گرفت؟

در زندگی زوجین، توافقات گوناگون و رد و بدل‌های هدیه و اموال مختلف با نیت و هدف‌های متفاوت بین طرفین صورت می‌گیرد. مثلاً زوجین به یکدیگر هدایای مختلف می‌دهند و یا اموال خود را با همسر خود تقسیم کرده و همه یا بخشی از تملک آن مال را به شریک خود واگذار می‌کنند. اموالی مانند خانه، زمین، ماشین و غیره که معمولا ارزش مالی نسبتا بالایی دارند. این واگذاری تملک می‌تواند به روش‌ها و عناوین مختلفی صورت بگیرد که از نظر قانونی هر یک شرایط و قوانین خاص خود را دارند و چنانچه فرد هدیه دهنده از اعطای هدیه خود منصرف شود، تنها با رعایت این قوانین می‌تواند مال هدیه شده را پس بگیرد. یکی از شایع‌ترین این اتفاقات بین زوجین، واگذاری مالکیت ملک به همسر در قالب هدیه و یا به عنوان مهریه می‌باشد که هر کدام قوانین مختص به خود را دارد و چنانچه شخص واگذار کننده یا همان شخصی که هدیه را داده (که معمولا زوج می‌باشد) بخواهد ملک هدیه داده شده را از همسر خود پس بگیرد باید به این نکته توجه داشته باشد که هدیه را به چه صورت و در چه قالبی به طرف مقابل داده است و آیا امکان استرداد آن از نظر قانونی وجود دارد یا خیر.

در ادامه این مقاله جهت درک بهتر موضوع و آشنایی با قوانین حاکم بر کشور در خصوص استرداد ملک هدیه داده شده به همسر، ابتدا مفهوم برخی از اصطلاحات را در قانون شرح می‌دهیم و سپس شرایط متفاوت در مورد استرداد هدیه زوجین را بررسی می‌کینم.

هبه یا عقد هبه چیست؟

مطابق ماده ۷۹۵قانون مدنی هبه عقدی است که به موجب آن شخصی مالی را به صورت رایگان به دیگری واگذار کرده و به تملیک وی درمی‌آورد. بنابراین هدیه دادن ملک از سوی یکی از زوجین به دیگری یعنی دادن مالکیت ملک به آن شخص بدون دریافت هیچ نوع مبلغ و یا عوضی، از نوع عقد هبه می‌باشد.

انتقال سند ملک به نام همسر به عنوان مهریه

چنانچه مردی سند ملکی را به عنوان همه یا بخشی از مهریه به نام همسر خود انتقال دهد دیگر امکان استرداد ملک و یا اصطلاحاً رجوع از هبه وجود نخواهد داشت. چرا که مهریه حق قانونی زن بوده و هرآنچه که به نام مهریه به زن پرداخت شود از نظر قانونی و شرعی متعلق به زن بوده و امکان استرداد آن تحت هیچ شرایطی وجود نخواهد داشت.

نکته: ملک واگذار شده به عنوان مهریه، تحت مالکیت کامل زن بوده و حتی در صورت طلاق زوجین نیز، ملک متعلق به زن می‌باشد و می‌تواند پس از جدایی نیز در آن سکونت کند. بنابراین جهت پیشگیری از بروز مشکلات آتی بهتر است هنگام انتقال سند در دفتر اسناد رسمی قید شود که واگذاری ملک به چه منظور بوده است.

در چه شرایطی امکان استرداد ملک هدیه شده به همسر (رجوع از هبه) وجود ندارد؟

• اگر ملک هدیه شده به همسر به عنوان همه یا بخشی از مهریه وی باشد.
• در صورتی که ملک از مالکیت همسر هدیه گیرنده خارج شده و به فرد دیگری تعلق گرفته باشد.
• چنانچه عین مال هدیه شده موجود نباشد و به دلایل مختلف (سیل، زلزله و آتش‌سوزی و .....) دچار تغییراتی شده باشد.
• اگر بابت ملک هدیه شده عوضی دریافت شده باشد. (هبه از نوع معوض باشد)
• مطابق ماده 805 قانون مدنی، در صورتی که فرد هدیه دهنده و یا هدیه گیرنده فوت شود امکان رجوع از هبه و یا همان استرداد هدیه وجود نخواهد داشت.

مرجع صالح رسیدگی کننده به درخواست رجوع از هبه

به طور کلی در خصوص اموال منقول مانند خودرو، دادگاه رسیدگی کننده به دعوای رجوع از هبه، دادگاه محل اقامت شخص هدیه گیرنده خواهد بود. اما در مورد اموال غیر‌منقول مانند ملک و زمین، مرجع صالح رسیدگی کننده به دعوا، دادگاهی می‌باشد که ملک در آن حوزه واقع شده است.

مدارک لازم جهت استرداد هدیه به همسر (رجوع از هبه)

جهت اقدام به استرداد ملک یا هر مال دیگری که به همسر هدیه شده یا همان رجوع از هبه، باید شرایطی فراهم بوده و مراحل قانونی آن طی شود. شرایط کلی رجوع از هبه همانطور که شرح داده شد باید برقرار باشد تا شخص هدیه دهنده (واهب) بتواند جهت رجوع خود از هبه درخواست دهد، اما نکته مهم آن است که واهب بتواند حق رجوع خود را با دلایل و مدارک کافی به دادگاه اثبات کند. به طور کلی مدارکی که جهت اثبات این ادعا نیاز است عبارتند از:

• مدارک مالکیت: مدارکی که نشان دهنده مالکیت واهب نسبت به مال هدیه داده شده یا موهوبه باشد.
• مدارک تحویل و قبض مال: مدارکی که نشان دهنده تحویل و قبض مال هدیه داده شده یا موهوبه به متهب یا گیرنده هدیه باشد.
• مدارک دال بر بلاعوض بودن عقد هبه: مدارکی که نشان می‌دهد در ازای مال هدیه شده عوضی از طرف مقابل دریافت نشده است.
• هبه‌نامه عادی یا رسمی: تصویر هبه‌نامه عادی یا رسمی.
• گواهی ابلاغ اظهارنامه رسمی: در صورتی که واهب اظهارنامه رسمی اعلام رجوع از هبه را به متهب ابلاغ کرده باشد، می‌تواند آن را ضمیمه دادخواست خود نماید.
• شهادت شهود: در صورتی که هبه شفاهی یا هبه‌نامه عادی باشد، واهب می‌تواند دو نفر شاهد را در زمان طرح دعوا به دادگاه معرفی کند.

مراحل قانونی استرداد هدیه به همسر (رجوع از هبه)

برای پس گرفتن ملک یا هر مال دیگری که به همسر هدیه شده، باید پس از جمع‌آوری مدارک لازم و احراز شرایط رجوع، طی انجام مراحل قانونی، طرح دعوای رجوع از هبه توسط شخص واهب صورت بگیرد و به دادگاه رسیدگی کننده ارائه شود. طرح این دعوا طی مراحل زیر انجام می‌شود:

• تنظیم اظهارنامه رسمی مبنی بر اعلام رجوع از هبه توسط شخص واهب و ابلاغ آن به متهب. (تنظیم و ابلاغ اظهارنامه اجباری نمی‌باشد اما بهتر است که این کار انجام شده و گواهی ابلاغ آن به متهب ضمیمه دادخواست رجوع از هبه گردد).
• تنظیم و ارائه دادخواست رجوع از هبه به دادگاه رسیدگی کنند. در دادخواست، مشخصات واهب و متهب و همچنین مال هدیه شده به طور کامل درج می‌گردد.
• پرداخت هزینه‌های دادرسی
• رسیدگی به پرونده توسط دادگاه و بررسی مدارک و شواهد و صدور رای

نکته: رای صادر شده در خصوص رجوع از هبه به جهت آنکه ماهیت اعلامی دارد یعنی واهب به جهت اعلام و تایید قانونی خواسته خود طرح دعوا نموده است، نیاز به اجرائیه ندارد.

در پایان باید یادآور شد که طرح دعوای رجوع از هبه و استرداد ملکی که در گذشته به همسر واگذار شده و اکنون شخص از واگذاری خود منصرف شده و می‌خواهد ملک خود را پس بگیرد پیچیدگی‌های قانونی خود را دارد که احتمالاً افراد عادی از جزئیات آن آگاه نیستند و یا علم کافی را جهت اقامه دعوای خود ندارند. بنابراین بهتر است برای تنظیم دادخواست و یا مراحل دیگر رسیدگی به پرونده از یک وکیل متخصص در این زمینه کمک گرفته شود تا احقاق حق به طور کامل و دقیق و آسان‌تر انجام شود.

در "دپارتمان فوق تخصصی وکیل اول"، وکلای پایه یک دادگستری آماده پاسخ‌گویی به سوالات شما در این زمینه و همچنین راهنمایی و مشاوره، و در صورت نیاز تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده شما هستند. شما می‌توانید از طریق تماس با ما در ارتباط باشید و یا برای اطلاعات بیشتر به مشاوره حقوقی رایگان 24 ساعته مراجعه نمایید.